Atopijski dermatitis je najčešća hronična bolest kože koja izaziva upale i javlja se kod relativno malog broja dece i kod malog broja odraslih osoba. Kod mnoge dece prvi znaci ovog stanja se pojavljuju već tokom prve godine života, što u velikom broju slučajeva može biti veoma stresno za roditelje. Oboljenje obično ima periode pogoršanja kada su simptomi jači, ali i periode poboljšanja kada koža može izgledati sasvim zdravo.
Nepredvidiva priroda pogoršanja ovog stanja kod dece, tera roditelje da često iznova i iznova posećuju lekare, isprobavaju različite tretmane, zbog čega se stvara osećaj bespomoći često praćen nemirom i nesanicom. Zbog toga je važno da roditelji i porodica budu dovoljno edukovani, da dobro razumeju ovo stanje, načine lečenja i kako preventivno delovati kako bi mogli što bolje da kontrolišu i leče atopijski dermatitis kod svog deteta.
Šta je atopijski dermatitis?
Atopijski dermatitis je hronično, odnosno dugotrajno, zapaljensko stanje kože koje karakteriše suva, crvena i perutava koža, praćena intenzivnim svrabom. Ovde je jako važno napomenuti da sam atopijski dermatitis nije zarazan i ne može se preneti sa jedne osobe na drugu.
Ovo stanje se najčešće javlja kod dece i jedno je od najčešćih oboljenja u detinjstvu. Kod više od 60 procenata dece se prvi simptomi javljaju već između trećeg i šestog meseca života, dok se kod čak 90 procenata dece koje imaju atopiju, simptomi razviju do pete godine života. Iako većina dece koja oboli od ovog stanja ima povlačenje svih simptoma do perioda odrastanja i sazrevanja, mali procenat obolelih će nastaviti da živi sa ovim stanjem tokom čitavog života. Kod veoma malog procenta ljudi simptomi ovog stanja se razviju tek u odraslom dobu. Ono što je interesantno, a ujedno i zabrinjavajuće za mnoge roditelje je činjenica da se atopijski dermatitis često javlja zajedno sa drugim atopijskim stanjima poput astme i alergijskog rinitisa.
Koji su to glavni simptomi i znaci atopijskog dermatitisa?
Najčešći glavni simptom atopijskog dermatitisa je intenzivan svrab, koji je posebno izražen noću zbog čega dolazi i do poremećaja spavanja. Ovaj svrab je odgovoran za veliki deo nelagodnosti kroz koje pacijenti i njihove porodice prolaze. Koža pogođena ovim stanjem je suva, crvena i sklona je perutanju, zbog čega češanje, pa čak i grebanje zahvaćenih područja, može izazvati pucanje kože, stvaranje rana, curenja bistre tečnosti i stvaranje krasti na koži. U težim slučajevima stalno češanje može dovesti i do zadebljanja kože na delovima koji su zahvaćeni ovim stanjem. Sve ovo može uticati na česte promene raspoloženja, slabljenje apetita i uopšteno na smanjenje kvaliteta života.
Simptomi se uglavnom razlikuju u zavisnosti od starosti osobe. Kod beba i mlađe dece, osip se najčešće javlja na licu i glavi, dok se kod starije dece i odraslih najčešće javlja na unutrašnjoj strani laktova, kolena, zglobovima i vratu.
U najvećem broju slučajeva, atopijski dermatitis ima svoje periode pogoršanja, kada su svi simptomi izraženiji, kao i periode mirovanja, kada simptomi slabe, mogu potpuno nestati, a koža može i da se potpuno zaleči, što ne mora da znači da je ovo stanje potpuno nestalo, već da samo trenutno miruje.
Zašto se javlja atopijski dermatitis?
Zašto se javlja i šta izaziva atopijski dermatitis je pitanje koje pacijenti sebi najčešće postavljaju. Zamislimo da je naša koža u stvari štit čiji je zadatak da sačuva naše telo od različitih štetnih uticaja iz okoline. Ako je koža zdrava, ona neće dozvoliti da bakterije i različiti alergeni iz okoline uđu u naše telo. Međutim, kod nekih ljudi, štit, odnosno koža kada se ošteti, omogućava ulazak različitih alergena zbog čega dolazi do razvoja atopijskog dermatitisa. Osim toga, ukoliko kod deteta dođe do poremećaja, odnosno slabljenja imuniteta, to može doprineti razvoju atopijskog dermatitisa.
Zdrava koža predstavlja odbranu od štetnih uticaja iz okoline i predstavlja barijeru koja zadržava vodu i odgovarajući nivo vlažnosti. Oštećena koža omogućava veći gubitak vode što posledično dovodi do suve kože, a lakši ulazak alergena i bakterija dovodi do zapaljenja kože.
Ni danas, kada su nauka i medicina toliko napredovale, stručnjaci iz ove oblasti nisu uspeli da utvrde tačan razlog pojave ovog stanja kod dece i odraslih. Smatra se da atopijski dermatitis nastaje kao posledica složenih procesa između genetski, imunoloških i različitih faktora iz okoline koji na neki način utiču na kožu pojedinca i time omogućavaju pojavu ovog stanja.
Ono što naučnici jesu dokazali jeste da genetika igra veliku ulogu kod pojave ovog stanja, pogotovo kod osoba koje imaju porodičnu istoriju ekcema, astme ili alergijske kijavice. Kod skoro polovine osoba koje imaju atopijski dermatitis, dokazano je da postoji greška u genu koji je direktno odgovoran za stvaranje ključnih proteina koji održavaju strukturu kožne barijere. Takođe, treba da znate da imunski sistem kod osoba koje imaju ovaj problem, prekomerno reaguje na alergene što u stvari dovodi do upale kože.
Šta je to što pogoršava atopijski dermatitis?
Različiti faktori iz okoline mogu uticati na pogoršanja stanja kod osoba koje su obolele od atopijskog dermatitisa. Ovde se najčešće misli na zagađenost vazduha koji dišemo. Međutim i mnogi drugi faktori poput izloženosti duvanskom dimu, nezdrava ishrana, stres, pa čak i promene u temperaturi i vlažnosti spoljašnjeg vazduha, mogu doprineti razvoju ili pogoršanju simptoma atopijskog dermatitisa. Šta je to sve što pogoršava stanja kod osoba obolelih od atopijskog dermatitisa:
● Izloženost alergenima;
● Kupanje i tuširanje vrućom vodom;
● Razne infekcije, kako u telu, tako i na koži;
● Neodgovarajuća odeća koju nosimo (tkanine koje iritiraju poput vune ili razni sintetički materijali koji povećavaju toplotu kože);
● Razni mirisi i parfemi;
● Stres i uznemirenost;
● Određena hrana i piće; i
● Spoljašnja temperatura i vlažnost vazduha.
Osobama koje pate od atopijskog dermatitisa se preporučuje da se pridržavaju određenih pravila ponašanja i ishrane, poput:
● Pravilna ishrana preporučena od strane nadležnih lekara;
● Redovna upotreba emolijentnih krema;
● Tuširanje umesto kupanja, topla voda i uljane kupke;
● Kratko sečeni nokti;
● Smanjenje stresa i napetosti;
● Izbegavanje alergena; i
● Odgovarajuća temperatura i vlažnost prostorije u kojoj se boravi.
Ako bi morali da potpuno pojednostavimo šta je to atopijski dermatitis, mogli bi da kažemo da je to vrsta ekcema, pošto termin “ekcem” opisuje različita kožna oboljenja koja karakterišu zapaljenje kože. Znakovi upale mogu uključivati osip, svrab, kao i preteranu suvoću kože zbog čega može doći do njenog pucanja. Postoji više vrsta ekcema, a atopijski dermatitis je najčešći tip ekcema.
Lečenje atopijskog dermatitisa kod dece
Lečenje atopijskog dermatitisa kod dece pre svega zahteva strpljenje. Cilj lečenja je ublažiti simptome poput svraba, crvenila i suvoće kože i sprečiti pogoršanje i komplikacije pogotovo u akutnoj fazi bolesti. Pravilna nega i vlaženje kože značajno je u svim fazama lečenja atopijskog dermatitisa, a u fazama pogoršanja za svrab po telu najčešće se primenjuju kortikosteroidne kreme, a po potrebi sirupi ili lekovi koji se piju. Redovan odlazak kod lekara i savetovanje pomažu da se istraje u tretmanu atopijskog dermatitisa.
Lečenje atopijskog dermatitisa kod odraslih
Lečenje atopijskog dermatitisa kod odraslih zahteva multidisciplinarni pristup koji kombinuje farmakološke i nefarmakološke metode. Zbog hronične prirode bolesti, ključ uspešnog lečenja leži u doslednom pridržavanju terapije, prepoznavanju okidača i redovnoj nezi kože. Za razliku od dece kod odraslih su dostupne i biološka i fototerapija koje se preporučuju kod veoma teških oblika bolesti.
Ukoliko vi ili neko iz vaše porodice ima problema sa kožom, najbolje je da se posavetujete sa nadležnim lekarom kako bi ste saznali da li osoba boluje od atopijskog dermatitisa ili je možda neka druga vrsta ekcema ili oboljenja u pitanju. Nadležni lekar će postaviti dijagnozu na osnovu istorije oboljenja, trenutnih simptoma i samog pregleda. Ponekad, lekar može zatražiti i dodatne testove na različite alergene kako bi potvrdio ili opovrgao svoje sumnje na atopijski dermatitis.
Spec. farm. Estela Gaković Ranisavljević,
specijalista farmakoterapije
